State of Health Araçlarda Ne Anlama Gelir?

Elektrikli ve hibrit araçların yaygınlaşmasıyla birlikte, batarya teknolojisi ve sağlığı en çok merak edilen konuların başında geliyor. İşte bu noktada karşımıza kritik bir terim çıkıyor: State of Health (SoH), yani Batarya Sağlık Durumu.

Basitçe ifade etmek gerekirse, SoH, bir bataryanın zaman ve kullanım içerisinde yeni haline kıyasla ne durumda olduğunun bir ölçüsüdür. Tıpkı insan kalbinin yaşla birlikte kapasitesinin değişmesi gibi, lityum-iyon bataryalar da zamanla "yaşlanır" ve kapasitelerinin bir kısmını kaybederler. SoH, bu yaşlanmanın yüzdesel olarak ifadesidir.

Yeni bir araç bataryasının SoH değeri %100'dür. Bu, bataryanın üreticinin belirttiği nominal kapasitenin (örneğin 77 kWh) tamamını kullanıma sunduğu anlamına gelir. Zamanla ve her şarj döngüsünde (bir tam şarj ve deşarj süreci) batarya içerisinde geri dönüşü olmayan kimyasal ve fiziksel değişimler meydana gelir.

Kapasite Kaybı: Bataryanın depolayabildiği ve kullanıma sunabildiği enerji miktarının azalmasıdır. Bu, aracın tek şarjla kat ettiği menzilin kısalmasına neden olur.

İç Direnç Artışı: Bataryanın içindeki kimyasal reaksiyonların yavaşlaması ve iç direncin yükselmesidir. Bu, şarj hızının düşmesine, özellikle hızlı şarj sırasında bataryanın daha çok ısınmasına ve aracın performansında (ivmelenme) hafif bir düşüşe sebep olabilir.

Dolayısıyla, SoH sadece menzille ilgili değil, aynı zamanda bataryanızın genel performansı ve verimliliği hakkında da size fikir veren en önemli göstergedir. Bir aracın ikinci el piyasa değerini belirleyen en kritik faktörlerden biridir.

Batarya State of Health Yüzdesi Nasıl Ölçülür?

SoH ölçümü, basit bir voltaj okumasından çok daha karmaşık bir süreçtir. Batarya yönetim sistemi (BMS - Battery Management System) bir dizi veriyi sürekli izleyerek ve karmaşık algoritmalar kullanarak SoH'yi hesaplar.

Kapasite Ölçümü: En doğru yöntemdir. Bataryanın tamamen dolu halden, tamamen boşalana kadar (genellikle %100'den %0'a) deşarj edilirken sağladığı toplam enerji (kWh cinsinden) ölçülür. Bu ölçülen değer, bataryanın orijinal kapasitesine bölünür ve SoH yüzdesi elde edilir.

Ancak bu yöntem, günlük kullanımda pratik değildir ve çoğunlukla servis ortamlarında veya üretici testlerinde uygulanır.

İç Direnç Ölçümü: Bataryanın iç direnci, yaşlandıkça ve kimyasal bozulma arttıkça yükselir. BMS, batarya şarj olurken veya deşarj olurken voltaj ve akımdaki değişiklikleri analiz ederek iç direnci tahmin eder. İç direnç arttıkça, BMS SoH değerini aşağıya doğru revize eder.

Kalıntı Şarj Tahmini: BMS, bataryaya giren ve çıkan toplam enerji miktarını (amper-saat cinsinden) sürekli olarak kaydeder. Zaman içinde bu verileri analiz ederek, bataryanın maksimum şarj tutma kapasitesini modelleyebilir ve dolayısıyla SoH'yi tahmin edebilir.

Yaş ve Döngü Sayısı Modelleri: BMS, bataryanın üretim tarihini, maruz kaldığı ortalama sıcaklıkları ve yaklaşık olarak geçirdiği tam şarj döngüsü sayısını takip eder. Bu veriler, istatistiksel modellerle birleştirilerek bataryanın beklenen yıpranma miktarı hesaplanır.

Sıradan bir kullanıcı SoH'yi nasıl öğrenir?

Araç İçi Göstergeler: Birçok modern elektrikli araç, SoH bilgisini sürücü bilgi ekranında veya menüsünde doğrudan gösterir ("Batarya Sağlığı" veya benzeri bir başlıkla).

OBD-II Diagnostic Cihazları: Aracın OBD-II portuna bağlanan profesyonel tarayıcı cihazlar veya bazı uyumlu Bluetooth adaptörleri, BMS'de kayıtlı olan ham SoH verilerine erişim sağlayabilir. Bu, en yaygın ve güvenilir yöntemlerden biridir.

Servis Diyagnostiği: PratikAraba gibi konusunda uzman servisler, araca özel yazılım ve donanımlarla bağlanarak en detaylı ve doğru SoH ölçümünü yapabilirler.

State of Health Kaç Olmalı?

Bu, elektrikli araç sahiplerinin en çok sorduğu sorudur ve cevabı birkaç faktöre bağlıdır.

%100 - %95 (Mükemmel): Yeni veya birkaç aylık bir araç için beklenen aralıktır. Batarya neredeyse yeni durumundadır.

%94 - %85 (İyi / Normal): Birkaç yıl ve onbinlerce km yol yapmış bir araç için tamamen normal ve sağlıklı bir aralıktır. Bu değerler, bataryanın beklenen yaşlanma sürecine uygun şekilde yıprandığını gösterir.

%84 - %70 (Orta / Dikkat Edilmeli): Belirgin bir kapasite kaybının başladığı aralıktır. Aracın menzili ilk haline göre hissedilir şekilde azalmıştır. Bu değer, genellikle yüksek kilometreli veya uygun olmayan koşullarda (aşırı sıcak, sık hızlı şarj) kullanılmış araçlarda görülür.

%70 ve Altı (Kritik / Değişim Zamanı): Ciddi bir kapasite kaybı ve performans düşüşü yaşanır. Çoğu üretici, batarya garanti kapsamında genellikle %70 SoH eşiğini kullanır. Batarya sağlığı bu değerin altına düştüğünde, batarya garanti kapsamında değiştirilmeyi hak ediyor olabilir. Bu seviyedeki bir batarya, günlük kullanımı önemli ölçüde kısıtlayacaktır.

Garanti koşulları markadan markaya değişiklik gösterir. Bazı üreticiler 8 yıl / 160.000 km için %70 SoH garantisi verirken, bazıları daha farklı şartlar sunabilir. Aracınızın garanti belgelerini mutlaka kontrol edin.

State of Health Düşüşünü Yavaşlatmak İçin Neler Yapılabilir?

Bataryanın yaşlanması tamamen durdurulamaz, ancak doğru kullanım alışkanlıklarıyla bu süreç önemli ölçüde yavaşlatılabilir.

Şarj Seviyesi ile Oynamayın: "20-80 Kuralı"
Lityum-iyon bataryalar, %100 tam dolu veya %0 tam boş durumda uzun süre kalmaktan hoşlanmaz. Bu uç değerler, batarya kimyası üzerinde stres yaratır. Mümkün olduğunca günlük kullanımda şarj seviyesini %20 ile %80 arasında tutmaya çalışın. Uzun yolculuklar için %100 şarj yapabilirsiniz, ancak hemen yola çıkmak en iyisidir.

Aşırı Sıcak ve Soğuktan Koruyun
Sıcak, bataryanın bir numaralı düşmanıdır. Yüksek sıcaklıklar, kimyasal bozulma reaksiyonlarını hızlandırır. Aracınızı mümkün olduğunca gölgede veya kapalı garajlarda park edin. Aşırı soğuk ise geçici performans düşüklüğüne neden olur ve şarjı zorlaştırır. Batarya termal yönetim sistemi (ısıtma/soğutma) olan bir araç, bu konuda büyük avantaj sağlar.

Hızlı Şarj (DC) Kullanımını Makul Seviyede Tutun
Hızlı şarj istasyonları, bataryaya çok yüksek güç verdiği için ısınmaya neden olur. Sık sık ve sürekli hızlı şarj kullanmak, batarya ömrünü hızlandırılmış bir şekilde tüketir. Hızlı şarjı acil ihtiyaçlar ve uzun yolculuklar için kullanın, günlük şarj rutininizi mümkünse evdeki veya işyerinizdeki daha yavaş AC şarj cihazları üzerine kurun.

Aracı Uzun Süre Şarjsız veya Tam Dolu Bırakmayın
Özellikle aracınızı uzun süre (birkaç hafta veya ay) kullanmayacaksanız, batarya seviyesini yaklaşık %50 civarında bırakmak en idealidir. Tam dolu veya tam boş halde uzun süre depolamak, batarya sağlığına ciddi zarar verir.

Aşırı Hızlı İvmelenme ve Sürüşten Kaçının
Sürekli olarak "pedalı metal" sürüş tarzı, bataryadan çok yüksek akımlar çekilmesine neden olur. Bu da ısınmayı ve iç stresi artırır. Mümkün olduğunca sakin ve öngörülü sürüş, bataryanızın yanı sıra lastikler ve frenler için de faydalıdır.

Sonuç olarak, State of Health (SoH), elektrikli aracınızın kalbinin atış gücünü gösteren vital bir bulgudur. Onu düzenli olarak kontrol etmek ve sağlıklı tutmak için doğru kullanım alışkanlıkları edinmek, aracınızın menzilini, performansını ve ikinci el değerini uzun yıllar korumanın en etkili yoludur.

PratikAraba, aracınızın bakım ve onarımında sizden onay almadan işleme başlamaz ve yapılan tüm bakım işlemlerini 4077 sayılı Tüketici Koruma Kanunu kapsamında garantili ve yazılı olarak gerçekleştirir.

Periyodik bakım ve onarımlarda PratikAraba servisini tercih ettiğinizde www.pratikaraba.com/periyodik-bakim.html a tıklayarak ya da mobil aplikasyon sistemi ile aracınızın periyodik bakımda değişen malzemelerini ve sonraki bakım kilometre ve zamanını görebilmeniz mümkündür.


Periyodik Araç Bakımı Nedir?
Araç Bakımı Kaç Km'de Yapılır?
Araç Periyodik Bakımı Nerede Yapılır?